Wykorzystywanie przez rozwiedzionych rodziców dziecka do podsycania własnych sporów to niestety bardzo częsta praktyka. W przepisach uregulowana została kara za utrudnianie kontaktów drugiego rodzica z dzieckiem. Przełomowy w tym zakresie wydaje się być wyrok Trybunały Konstytucyjnego z dnia 22 czerwca 2022 r., który stwierdził, że sankcje nie mogą być nakładane jeśli samo dziecko nie chce widzieć ojca lub matki.
Kontakty dziecka z rodzicem mogą wynikać z treści:
- wyroku rozwodowego,
- postanowienia sądu o zabezpieczeniu na czas trwania postępowania,
- postanowienia sądu kończącego postępowanie wszczęte złożonym przez rodzica wnioskiem o uregulowanie kontaktów,
- z ugody (sądowej lub zawartej przed mediatorem).
W sytuacji, w której pomimo wydania przez sąd orzeczenia lub zawarcia ugody rodzic, z którym dziecko zamieszkuje z różnych przyczyn uniemożliwia lub utrudnia kontakty małoletniego z drugim rodzicem, przepisy przewidują tzw. egzekucję kontaktów. Ustawodawca za utrudnianie kontaktów z dzieckiem przewidział kary pieniężne. Ich wysokość zależna jest od sytuacji majątkowej danej osoby. Sąd bierze pod uwagę kwestie dotyczące stopnia i częstotliwości naruszeń.
Zgodnie z treścią obecnie obowiązujących przepisów, jeżeli osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje, nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem sąd opiekuńczy zagrozi jej nakazaniem zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku.
Jeżeli z kolei osoba, której sąd opiekuńczy zagroził nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej nadal nie wypełnia swego obowiązku, sąd opiekuńczy nakazuje jej zapłatę należnej sumy pieniężnej, ustalając jej wysokość stosownie do liczby naruszeń.
Niekonstytucyjne przepisy?
W 2018r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynęła skarga konstytucyjna w sprawie, w której Sąd Rejonowy nakazał matce dziecka zapłatę na rzecz ojca małoletniej kwotę 13.500,00 zł w związku z utrudnianiem kontaktów. Pomimo zaskarżenia przez matkę orzeczenia Sąd Okręgowy oddalił wniesione przez nią zażalenie. W skardze do Trybunału Konstytucyjnego wskazano, że aktualne regulacje nie uwzględniają rozsądnych życzeń, poglądów i stanowiska samego dziecka, a także naruszają prawo do równej ochrony wszystkich obywateli oraz prawo do nietykalności osobistej, bowiem wymuszają na rodzicu stosowanie na dziecku środków przymusu.
Trybunał Konstytucyjny rozpoznając przedmiotową skargę w dniu 22 czerwca 2022r. wydał wyrok (sygn. akt SK 3/20) w sprawie niezgodności powyższych przepisów z Konstytucją Rzeczpospolitej Polskiej.
Przełomowy i kontrowersyjny wyrok?
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że nałożenie na rodzica obowiązku zapłaty drugiemu rodzicowi określonej kwoty za utrudnianie kontaktów z dzieckiem jest niezgodne z Konstytucją, jeśli brak kontaktów wynika z zachowania samego dziecka, które nie życzy sobie kontaktu z rodzicem. Jak wskazał Trybunał: „sądy przy rozpatrywaniu wniosku o zastosowanie zapłaty będą miały obowiązek zbadać z urzędu, czy do utrudniania lub niewykonania kontaktów doszło z powodu woli dziecka wyrażonej samodzielnie – bez wpływu osoby sprawującej nad nim opiekę”.
Mimo, że wzięcie pod uwagę zdania dziecka, bez wątpienia należy ocenić pozytywnie, to nie sposób nie zauważyć że wyrok Trybunału niesie za sobą pewne niebezpieczeństwa.
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego może posłużyć wielu rodzicom, którzy przy okazji konfliktu z byłym partnerem, manipulują małymi dziećmi. Orzeczenie Trybunału z pewnością ułatwi jednak sytuację rodziców nastoletnich dzieci, które buntują się przeciwko orzeczonym kontaktom z drugim rodzicem.
Osoby nastoletnie zazwyczaj mają już wyrobione samodzielne zdanie na temat jednego z rodziców. W takich sytuacjach ich głos powinien się liczyć.
Jak jednak będą postępowały sądy w przypadku niechęci kilkuletnich dzieci? Jak zwykle, odpowiedź na to pytanie przyniesie praktyka sądowa.
Jedno jest pewne: wyrok Trybunału Konstytucyjnego spełni swoją rolę tylko wtedy, gdy sądy będą korzystały z niego w sposób racjonalny.
Jeżeli masz pytania, dotyczące kwestii realizowania kontaktów z Twoim dzieckiem i potrzebujesz omówić swoją sytuację z adwokatem, specjalizującym się w sprawach rodzinnych - skontaktuj się ze mną. Postaram się szybko udzielić Ci pomocy prawnej.